Dziedziczenie ustawowe: Kto dostaje spadek, gdy nie ma testamentu?

Pierwszeństwo ma zawsze dziedziczenie testamentowe, gdyż jest wyrazem bezpośredniej woli spadkodawcy. Jeżeli jednak nie sporządzono testamentu to kolejność spadkobiorców określaustawa. Podobnie będzie kiedy żadna z osób wskazanych w testamencie nie chce lub nie może być spadkobiercą. Gdy powołanie do spadku nie wynika z testamentu, wskazanie spadkobiercy następuje według przepisów kodeksu cywilnego. Jego zasady obowiązują także w sytuacji, gdy co prawda sporządzono testament, ale wskazany w nim spadkobierca:
1. zmarł przed spadkodawcą, czyli testator przeżył swego spadkobiercę,
2. nie chciał, choć mógł, być spadkobiercą (odrzucił spadek), a w żadnym ze wskazanych przypadków testament nie zawierał rozrządzenia na taką ewentualność (na przykład podstawienia), uznany został przez sąd za niegodnego dziedziczenia, gdyż dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, albo podstępem lub groźbą wpłynął na spadkodawcę w sprawie sporządzenia testamentu, względnie umyślnie ukrył, zniszczył, podrobił lub skorzystał z podrobionego testamentu.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy, którą prawo określa mianem chwili otwarcia spadku. Zatem nie data postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie data sporządzenia notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, ani nie data przyjęcia spadku określają chwilę, z którą prawa i obowiązki zmarłego przechodzą na jego spadkobierców. Następuje to z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy. Sprawdź jakie są opłaty u notariusza w Krakowie.

Notariusz  w Krakowie lub sędzia, dokonując ustalenia spadkobierców ustawowych, stosuje przepisy prawne obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, a nie w chwili podjęcia tych działań. Może zatem zdarzyć się, choć są to przypadki rzadkie, że w stosunku do osób, które zmarły przed wprowadzeniem polskiego ustawodawstwa spadkowego po uzyskaniu niepodległości w roku 1918, nadal stosowane będą przepisy państw zaborczych z okresu rozbiorów Polski. W praktyce znacznie częściej pojawi się problem dziedziczenia gospodarstw rolnych, bowiem przepisy prawne w powojennej historii Polski były wielokrotnie zmieniane.

Obecnie w polskim systemie prawnym funkcjonuje rozwiązanie alternatywne – notarialne poświadczenie dziedziczenia. Pozwala ono skrócić cały proces do kilku dni, przy czym sama wizyta w kancelarii zajmuje około godziny. Nie bez znaczenia jest także większy komfort: spadkobiercy nie przychodzą na wezwanie sądu, ale umawiają się z notariuszem na spotkanie w dogodnym terminie. Przy okazji otrzymają także wskazówki, jakie dokumenty muszą zgromadzić. Wszystkie osoby, które są brane pod uwagę jako spadkobiercy (ustawowi lub testamentowi), spotykają się jednocześnie w kancelarii. Sporządzany jest protokół dziedziczenia, zawierający wymagane prawem zgodne oświadczenia tych osób. Za składanie fałszywych oświadczeń grozi odpowiedzialność karna. Jeżeli jest testament, zostaje on otwarty i ogłoszony. Spadkobiercy składają także oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – o ile są one wymagane. Wiecej informacji na temat poświadczenia notarialnego.

Kto kiedy dziedziczy według ustawy:

1. Dziedziczenie ustawowe dzieci i małżonka
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci zmarłego i małżonek zmarłego (art. 931 Kodeksu cywilnego). Stosuje się tu następujące zasady:
1. dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w równych częściach,
2. część przypadająca małżonkowi spadkodawcy nie może być mniejsza niż ¼ spadku,
3. jeśli któreś dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej (przed śmiercią spadkodawcy), to udział w spadku, który by takiemu dziecku przypadł, przechodzi na potomków tego dziecka; zatem wnuki spadkodawcy “podzielą się” częścią po swoim rodzicu.

2. Dziedziczenie ustawowe przez małżonka i rodziców
Co, jeśli spadkodawca pozostawił małżonka, ale nie miał potomków? Małżonek nie dostaje w takie sytuacji automatycznie całego spadku. Spadkobiercami będą bowiem również inni członkowie rodziny - rodzice spadkodawcy, a gdy rodzice nie żyją - rodzeństwo spadkodawcy i potomkowie rodzeństwa.

Zasady dziedziczenia, gdy zmarły nie miał potomków, ale pozostawił rodziców, są następujące. Jeśli nie ma potomków spadkodawcy, to spadkobiercami są:
1.małżonek spadkodawcy - ½ spadku
2. rodzice spadkodawcy - każde z nich po ¼ spadku.

Spadkiem w całości podzielą się rodzice spadkodawcy (po połowie), wtedy, gdy spadkodawca:
1. nie miał potomków
2. nie pozostawił małżonka.

3. Dziedziczenie ustawowe przez rodzeństwo spadkodawcy
Spadek może też trafić do rodzeństwa spadkodawcy. Kiedy tak się stanie?
Podstawowym warunkiem jest, żeby spadkodawca nie miał potomków. Jeśli spadkodawca ma potomków, to spadek trafia do potomków i ewentualnie do małżonka spadkodawcy (jeśli w chwili śmierci spadkodawca pozostawał w związku małżeńskim). Wynika to z art. 932 K.c.
Była wcześniej mowa o tym, że jeśli spadkodawca nie pozostawił potomków, to spadek trafia do jego rodziców i małżonka. Ale jeśli któreś z rodziców nie dożyło śmierci spadkodawcy, to udział tego rodzica jest dzielony po równo między rodzeństwo spadkodawcy.

4. Dziedziczenie ustawowe przez potomków rodzeństwa
Kiedy spadek dostaną potomkowie rodzeństwa? Muszą być łącznie spełnione następujące warunki:
spadkodawca nie zostawił potomków,
któreś z rodziców spadkodawcy nie żyje,
któreś z rodzeństwa spadkodawcy nie żyje, ale żyje potomek tego rodzeństwa.

5. Dziedziczenie ustawowe przez dziadków
Jest też możliwe dziedziczenie ustawowe po wnuku przez dziadków.
Jakie warunki muszą być łącznie spełnione, żeby dziadkowie byli spadkobiercami ustawowymi po swoim wnuku?
1. spadkodawca nie pozostawił potomków
2. spadkodawca nie pozostawił małżonka
3. spadkodawca nie pozostawił rodzeństwa ani potomków rodzeństwa.

Jeśli te warunki są spełnione, to dziadkowie dziedziczą spadek w równych częściach - a więc każdemu przypada ¼ spadku. Co jeśli któreś z dziadków zmarło wcześniej, zanim zmarł wnuk? Wtedy udział w spadku takiego nieżyjącego już dziadka “przechodzi” na potomków tego dziadka. Jeśli dziadek nie miał potomków, to jego część przypada po równo pozostałym dziadkom. Zasady te wynikają z art. 934 Kodeksu cywilnego.

6. Dziedziczenie ustawowe przez pasierbów
Dziedziczenie ustawowe może też dotyczyć pasierbów spadkodawcy, czyli dzieci jego małżonka. Kiedy tak się stanie? Podstawowym warunkiem jest, aby w chwili śmierci spadkodawcy nie było przy życiu:
1. małżonka spadkodawcy,
2. krewnych spadkodawcy: rodziców, rodzeństwa i potomków rodzeństwa, dziadków i potomków dziadków.

Dodatkowym warunkiem dziedziczenia przez pasierba jest to, aby pasierb był sierotą w chwili śmierci spadkodawcy. Przepis wymaga bowiem, aby żadne z rodziców pasierba nie dożył chwili śmierci spadkodawcy

7. Kiedy dziedziczy gmina lub Skarb Państwa?
Jeśli  nie ma wcześniej wymienionych spadkobierców - czyli małżonka spadkodawcy, jego krewnych, pasierbów - to spadek przypada gminie. Chodzi tu o gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Co jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą? Wówczas spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Notariusz sporządza protokół. Protokół dziedziczenia obejmuje w szczególności:
1. zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu,
2. oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi,
3. oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów,
4. oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
5. oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego (nie obowiązuje dla spadków otwartych po dniu 13 lutego 2001 roku),
6. oświadczenia, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą,
7. oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności dziedziczenia oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim,
8. wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Dodatkowym elementem protokołu sporządzonego przez notariusza jest oświadczenie o przyjęciu spadku (wprost bądź z dobrodziejstwem inwentarza) bądź też o odrzuceniu spadku. Oświadczenia takie składane są, jeśli od otwarcia spadku nie upłynęło 6 miesięcy oraz jeśli spadkobiercy nie złożyli wcześniej takich oświadczeń - w innym przypadku w akcie należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń. Notariusz w Krakowie



 Tagi: akt notarialny, spadek,  Notariusz Kraków, umowa darowizny, sprzedaż nieruchomości, negocjowanie stawek, dokumenty u notariusza, umowa dożywocia